Oorlogsverhalen uit Groot IJsselmuiden (3/3): De verzetsgroep Wilsum in beeld

WILSUM - Rond de vieringen van Dodenherdenking en Bevrijdingsdag schrijft Robert van den Belt, die ook de historische verhalen over Groot IJsselmuiden, altijd enkele verhalen over de oorlogsjaren. Dit is het derde deel van drie verhalen.

In Wilsum wordt er door de Oranjeverenging hard gewerkt om bepaalde tradities nieuw leven in te blazen. In 2023 werd er weer Koningsdag in eigen dorp gevierd en in 2024 wordt er voor het eerste een eigen Dodenherdenking gehouden. Erik Hekhuizen voorzitter van de Oranjevereniging vertelt er meer over. Henk Fix Gzn. vertelt over de verzetsgroep Wilsum. 

Bij het huis van Erik aangekomen neem ik plaats aan de keukentafel. Een aantal minuten later komt Henk binnen. Erik begint te vertellen over het idee om een eigen Dodenherdenking in Wilsum te organiseren. 

“Als Oranjeverenging willen wij vermaken en verbinden. Om dit laatste vorm te geven organiseren we dit jaar op 4 mei in samenwerking met Euphonia een Dodenherdenking op de Brink (plein tegenover de Nh kerk Dorpsweg 13). De aanvang is vanaf 19:40. We staan bij dit moment stil met het gegeven dat we inmiddels 79 jaar hier in vrijheid mogen leven. Maar wat betekende die Oorlogstijd in Wilsum en wat zijn daarin parallellen met de tijd waarin we nu leven? Euphonia begeleidt dit alles muzikaal.”

In het gesprek komen er verschillende anekdotes voorbij over Wilsum in oorlogstijd. Henk begint te vertellen over de verzetsgroep Wilsum. “Deze verzetsgroep heeft zich o.a. bezig gehouden met het veilig stellen van het bevolkingsregister van de gemeente Groot-IJsselmuiden. Met melkbussen op de fiets hebben zij het bevolkingsregister in de kelder van de hooiberg van de familie Wielink veilig kunnen stellen tot na de oorlog. Hierdoor werd het voor de Duitsers moeilijker om mensen van huis te halen voor de arbeitseinsatz.”

Leden van de verzetsgroep: 

Henk begint kort te vertellen over de mensen die betrokken waren bij de verzetsgroep. Albert Agteres was als enige niet woonachtig in Wilsum, maar zat daar wel ondergedoken. 

        •        Albert Agteres – alias Ab Straalman (verbindingsman) 

        •        Kerst Visser – politieagent in Wilsum (groepscommandant) 

        •        Hendrik van’t Veer – alias Hendrik Groothand (lid) 

        •        Jan Wielink – alias Jan Willemsen (lid) 

Albert Agteres (13 september 1919 – 9 februari 1989) 

“Als leider van de verzetsgroep Spoolde en Wilsum speelde Agteres een grote rol in de hulp aan onderduikers, de verspreiding van illegale bladen, het verzamelen van inlichtingen, het vervoer van wapens, het plegen van sabotage en het leveren van persoonsbewijzen en distributiekaarten. Ook organiseerde hij in 1945 een cladestien overzetveer over de IJssel voor de Intelligence Service, die hier veel gebruik van gemaakt hebben. 

Agteres woonde tijdens de oorlog in Westenholte wat toen nog bij de gemeente Zwollekerspel behoorde. Hij werkte als administrateur bij de distributiedienst in Zwolle. Hij was tijdens zijn dienstplicht sergeant geweest. De juiste persoon die de leiding nam binnen de verzetsgroep. Vanaf mei 1944 was hij ondergedoken geweest op de boerderij van de familie Wielink in Wilsum. Iets wat vaker voorkwam in het dorp.”

Kerst Visser (1 mei 1917 – 22 november 1979) 

Kerst Visser was de groepscommandant van de verzetsgroep. In 1937 gaat de laatste veldwachter Westenberg met pensioen. Vanaf 1937 wordt Visser de plaatselijk man van de Rijkspolitie. Hij gaat wonen aan de Dorpsweg 110 in Wilsum. “De woning aan de Dorpsweg vervulde doorlopend een functie bij het illegale werk. Het was het tweede adres (na die van de familie Wielink aan de Westenbergstraat) voor de geheime zender voor de geheime contacten met Engeland. Op slimme wijze werd daar de zendantenne onder balken van de zolder bevestigd. Koeriersters zorgden er voor dat de ontvangen berichten zo spoedig mogelijk werden doorgegeven aan de geadresseerde in Den Haag of elders. 

Visser speelde vaak een bijzonder gevaarlijke spel als hij zich liet informeren door Hans Muller van de nabij het veer(’t Heuft) afgemeerde schip van de Wasserschutzpolizei. Hans was de man die op het schip volledig op de hoogte was van de tijden waarop moest worden gepatrouilleerd. Hoewel het tegen de gevoelens van Visser inging moest Visser als tegenprestatie soms een adres aanwijzen waar Muller, melk en aardappelen kon krijgen voor de bemanning van zijn schip. Voor het geven van de adressen was echter ter voorkoming van moeilijkheden overleg gepleegd. Na zijn overleiden neemt zijn vrouw op 15 juli 1982 in IJsselmuiden het verzetsherdenkingskruis in ontvangst voor de inzet van haar man voor volk en vaderland.”

Hendrik van’t Veer (5 juli 1919 – 19 april 1987)

“Na zijn schooltijd en enige tijd als los werkman te hebben gewerkt wordt Hendrik matroos op het grindschip ‘Alpha’, een motorschip voor de binnenvaart, waarvan E. Stoter de eigenaar is. Ook Hendrik ontkomt niet aan de mobilisatie. Als Duitsland op 1 september 1939 Polen binnenvalt en daarmee de Tweede Wereldoorlog begint heeft Hendrik zijn eerste opleiding bij 20 Ri in Harderwijk achter de rug. Tijdens de Duitse inval is Hendrik gelegerd in Zeist en later rondom Gouda. Na de capitulatie gaat Hendrik naar huis en heeft hij een verklaring gekregen dat hij werk heeft, zodat hij niet in krijgsgevangenschap hoeft te blijven. 

Hendrik wordt stukadoor bij aannemersbedrijf de Ruiter en van der Weerd, die voornamelijk werkzaam zijn in de drooggevallen Noordoostpolder. Door zijn niet zo sterk gestel wordt Hendrik ziek en beland in het Kamper ziekenhuis, waar hij zijn latere vrouw tegenkomt. Eenmaal ontslagen uit het ziekenhuis vindt hij werk bij de Crisis Controle Dienst in ’s-Heerenbroek. Zij hielden zich bezig met de bestrijding van de zwarte handel. Ook Hendrik wordt, als de verzetsgroep Wilsum wordt opgericht, gelijk lid en doet alles dat nodig is, om de Duitsers tegen te werken. Later schrijfr de zwager van Hendrik nog een boekje over Hendrik zijn jeugd- en oorlogsjaren in Wilsum. Dit boekje is in privékringen uitgegeven.” 

Jan Wielink (3 mei 1923 – 17 september 2008) 

“Jan Wielink krijgt in 1941 een oproep voor verplichte arbeid in de Noordoostpolder. Hij geeft hier geen gehoor aan. In 1943 krijgt hij opnieuw een oproep. Hij negeert deze oproep wederom. Voor de zekerheid duikt hij bij zijn opa in Oldebroek onder. Eind 1943 komt een zekere heer Broekhuizen bij zijn vader thuis. Deze bied Jan een baan aan bij de spoorwegen. Hierdoor was hij vrijgesteld voor uitzending naar Duitsland. hij kreeg een administratieve baan op het Ns-kantoor in Zwolle. Toen op 17 september 1944 de spoorwegstaking uitbrak heeft ook Jan zijn werk neergelegd. Hij is daarna nooit meer teruggekeerd naar het Ns-kantoor in Zwolle. 

Rond dezelfde tijd komt Jan in contact met Albert Agteres, Albert vroeg of het mogelijk was op de boerderij van de familie Wielink onderduikers onder te brengen, na kort overleg met zijn vader werd dit verzoek geaccepteerd. De boerderij is hierna een soort doorgangshuis. Van Albert kreeg Jan thuis uitleg over hoe om moest gaan met een revolver, pistool en karabijn. Via het hoofd van de School met den Bijbel in Wilsum kwam er via hoofdmeester Pluim in de zomer van 1943 een Joods meisje bij hen onderduiken. 

Op een dag in februari 1945 wordt Jan op de Westenholterdijk aangehouden door Duitsers. Zij verplichten hem tot spitwerkzaamheden. Hij doet wat er van hem gevraagd wordt en gaat aan het werk. Wanneer hij de kans ziet maakt hij zich uit te voeten en vertrekt. Jan moet zich in de oorlogsdagen sterk hebben opgesteld tegen angst om gepakt te worden. Hij werd een keer aangehouden toen hij pistolen vervoerde die nodig waren voor de overal op het gemeentehuis van IJsselmuiden. Nadat de Duitse soldaten zagen dat in de fietstassen slechts aardappelen lagen mocht hij verder. Onder de aardappelen lagen echter de pisloten. Na de bevrijding in mei 1945 is Jan korte tijd bij Koninklijke Marechaussee geweest, waarna hij overstapte naar het Korps Rijkspolitie”, Sluit Henk af.

Lees ook deel 1: https://www.brugnieuws.nl/nieuws/algemeen/307286/oorlogsverhalen-van-groot-ijsselmuiden-en-kampen-1-3-geuje-va

En deel 2: https://www.brugnieuws.nl/nieuws/algemeen/307287/verhaal-2-cees-visscher-kampen-en-kamperveen