Eeuwenoude biechtstoel nieuwe aanwinst Buitenkerk
· leestijd 3 minuten Algemeen(door Maarten van Gemert)
KAMPEN – De RK Buitenkerk is sinds deze week een biechtstoel rijker. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) geeft de Rooms-Katholieke kerk aan de Buiten Nieuwstraat het eeuwenoude kerkmeubel langdurig in bruikleen. Het fraaie exemplaar is afkomstig uit het Rijksmuseum en is geheel gerestaureerd. De biechtstoel in rococostijl (laatbarok) sluit qua stijl en leeftijd aan op de preekstoel en is om die reden daarnaast geplaatst in de zijbeuk van de monumentale Buitenkerk.
De biechtstoel stond in het depot van de RCE. Toen parochiearchivaris Theo van Mierlo het meubel zag in een catalogus, nam hij contact op met de Rijksdienst. Beide vonden het jammer dat zulk fraais niet voor het publiek zichtbaar zou zijn. Al eerder kreeg een object uit het depot van de RCE een nieuwe plek in Kampen.
Restauratie
Vanaf eind 2018 staat een fraaie staande horloge van rond het jaar 1760, en bijna drie meter hoog, in het Informatiecentrum van het Kamper Stadsarchief, waar het elk half uur een fraai melodietje speelt. Bij aanvang van de grote restauratie van de Buitenkerk (1963-1976) werd de kerk ontdaan van een groot deel van het veelal neogotische interieur.
In de eerste helft van de jaren zestig had neogotiek nog niet de waardering die het vanaf begin jaren zeventig zou krijgen. Gevolg was dat bij voltooiing van de restauratie de kerk moest worden aangevuld met interieurstukken van elders. Naast andere aanwinsten, zoals het neogotische hoofdaltaar uit 1903, kreeg de preekstoel uit 1760 vanuit de opslag van het bisschoppelijk museum in Haarlem weer een nieuwe bestemming in de Buitenkerk.
De biechtstoel, die de Buitenkerk nu in bruikleen krijgt van de RCE, heeft een grondige restauratie ondergaan in het restauratieatelier van de Rijkdienst. Eén van de redenen dat de Buitenkerk het fraaie meubel mag tentoonstellen, is het fraai ensemble die het vormt met de preekstoel.
Biechtstoel
Nederlandse musea herbergen geen biechtstoelen. Begin 2004 droeg het Rijksmuseum de biechtstoel over aan de RCE. In 1916 schonk Kato Ezerman het meubel aan het Rijksmuseum. Zij was de weduwe van een notaris èn kunstverzamelaar. Bij de schenking was niet meer bekend waar het kerkmeubel vandaan kwam. Later bleek door een foto uit 1907 dat de biechtstoel op dat moment in de katholieke kerk van het Brabantse dorp Fijnaart stond.
De biechtstoel in rococostijl werd rond 1750 vervaardigd. De maker is, in tegenstelling tot die van de preekstoel, onbekend. De stijlovereenkomst tussen beide kerkmeubels is echter overduidelijk. De voorstelling van boete en extase in het houtsnijwerk van de biechtstoel is vooral in de periode van de barok populair.
Achter het lage deurtje zat de biechtvader, door een gordijn onzichtbaar voor de gelovigen. In de beide zijpanelen zijn de metalen ogen voor het gordijnkoord nog zichtbaar. De biechtelingen wel zichtbaar. Geknield met hun armen op een eigen steun, konden zij door de fraai opengewerkte paneeltjes aan beide zijden met de biechtvader spreken.
Een houtsnijwerkdetail aan de voorzijde van de biechtstoel (foto: Maarten van Gemert)
Preekstoel
De tentoongestelde preekstoel in rococo stijl werd in 1760 vervaardigd door J. Cressant. Voor welke kerk de preekstoel oorspronkelijk gemaakt is, is onbekend. Voordat de preekstoel, zwaar gehavend, op de zolder belandde van het bisschoppelijk museum in Haarlem, stond het in de katholieke kerk van Overveen bij Haarlem. Met het opgaan van de bisschoppelijke musea van Haarlem en Utrecht in het Catharijneconvent werd een passende bestemming gezocht voor de preekstoel.
In 1975 kocht de parochie Kampen de preekstoel om de kerkruimte aan te kleden. Enkele delen, zoals een vleugel van de linkerengel en de onderkant van het klankbord, ontbraken inmiddels. Tussen 1978 en 1980 werd de preekstoel gerestaureerd. Ontbrekende onderdelen werden gereconstrueerd en de preekstoel werd na kleurenonderzoek opnieuw geschilderd.
De preekstoel was in eerste instantie geplaatst op de plek waar tot de restauratie een fraaie neogotische preekstoel uit 1867 stond. Na de laatste kerkrestauratie in 2010-2011 werd de preekstoel verplaatst naar zijn huidige plek. Qua stijl detoneerde het toch wel in het overwegend (neo)gotische interieur en de preekstoel, die bovendien nooit gebruikt werd, belemmerde het uitzicht op het altaar vanuit de banken.
Kerkmeubilair
Officieel heet de Buitenkerk de Onze Lieve Vrouwekerk. Als oorspronkelijk tweede katholieke kerk in Kampen was het gebruikelijk om het tweede kerkgebouw naar de Maria als Moeder Gods te noemen. In 1369 begon bouwmeester Rutger van Ceulen aan de bouw en als laatste werd de toren in 1453 opgericht.
Toen de Bovenkerk protestants bleef na de Reformatie, werd de Onze Lieve Vrouwekerk de enige Rooms-Katholieke kerk in Kampen waar nog steeds een actieve RK-geloofsgemeenschap kerkt. Dankzij vrijwilligers is het monumentale kerkgebouw regelmatig open voor publiek. Hou voor de activiteiten de Facebookpagina in de gaten.
Tenslotte merkt Van Mierlo met een knipoog op dat de Buitenkerk zich graag buigt over verweesd kerkmeubilair. De nieuwste aanwinst in het kader van die ontferming is de eeuwenoude biechtstoel.
Een zijpaneel van de nieuwe eeuwenoude biechtstoel (foto: Maarten van Gemert)
..
