Binnenvaartschepen met het giftige fosfine mogen in Kampen gelost worden

KAMPEN - De drie schepen met het giftige fosfine aan boord, die al sinds 27 juli door Nederland zwerven, mogen in Kampen gelost worden. Dat heeft het Kamper college van burgemeester en wethouders dinsdagmorgen besloten. Tijdens het lossen van tarwe in Utrecht werd een te hoge concentratie van het ontsmettingsgif fosfine aangetroffen waarna het lossen gestaakt werd.

De schepen werden meerdere malen verplaatst, terwijl gewacht werd op toestemming om ze te lossen. Politieke partijen van diverse provincies stelden kritische vragen en in de media verschenen artikelen met een omineuze toon. De schepen kregen het etiket ‘gifschepen’ en gesproken werd van een ‘levensgevaarlijke lading’. Waarom geeft Kampen dan nu toestemming om deze ‘gifschepen’ in onze gemeente te lossen?

In de praktijk blijkt het voor de omgeving van de schepen om een verwaarloosbaar risico, stellen zowel de GGD als de omgevingsdienst. Toen de fosfine ontdekt werd, waren de waarden inderdaad te hoog, maar dat ging om de waardes aan boord, het ging vooral om een arbeidstechnisch probleem. Het lossen van het schip kon niet zonder aan de stof te worden blootgesteld. Dat betekent volgens de gemeente Kampen, die met meerdere experts gesproken heeft, echter niet dat er ook gevaren zijn voor de omgeving van het schip.

Slechts theoretische gevaren

“Fosfine vervliegt al na tien meter, dan is er niets meer van over”, aldus wethouder Holtand die stelt dat er de nodige voorzorgsmaatregelen genomen zijn om gevaar bij het lossen in Kampen uit te sluiten. Maar hij benadrukt wel dat die gevaren voor de stad eigenlijk slechts theoretisch zijn. 

Hebo Maritiemservice heeft het plan van aanpak geschreven van het lossen. Woordvoerder Wiebe Anne Bonsink van het bedrijf stelt bovendien dat op dit moment de fosfine in de scheepsruimen al bijna helemaal vervlogen is.

Dat de provincie op het laatste moment geen toestemming gaf om de schepen te lossen op het kunstmatige eiland IJsseloog in het Ketelmeer droeg bij aan de beeldvorming rond de schepen als ‘levensgevaarlijk’, maar deze beslissing had niets met de lading te maken. De provincie gaf geen toestemming omdat er op het eiland geen havenactiviteiten mogen plaatsvinden.

Ondanks het slechts ‘theoretische risico’ heeft de gemeente Kampen wel de nodige voorwaarden gesteld aan het lossen van de schepen. Burgemeester Bort Koelewijn licht toe: “Voor het lossen van het graan zal een veilige zone worden ingesteld, waarbinnen alleen mensen mogen komen die daarvoor instructie hebben gehad. Bovendien zullen deze mensen persoonlijke beschermingsmiddelen dragen. Voor de zekerheid vinden er ook continu metingen plaats om het fosfinegehalte in de lucht in de gaten te houden, zowel binnen als buiten de veiligheidszone. Dat gebeurt door Ruvoma. Een adviseur gevaarlijke stoffen van Veiligheidsregio IJsselland houdt daar toezicht op. De concentratie fosfine mag buiten de veiligheidszone de waarde van 0,01 PPM niet overschrijden. Gebeurt dat toch, dan wordt het lossen direct gestaakt. Experts van de Omgevingsdienst houden hier toezicht op. Met deze aanpak hebben we er met GGD IJsselland vertrouwen in dat de lading veilig kan worden gelost, zonder gevaar voor wie dan ook.” 

Hoewel het omgevingsrisico volgens de instanties verwaarloosbaar is, zal op advies van de GGD in het belang van de werknemers, ook van de omliggende bedrijven, de lossing plaatsvinden in het weekend en niet bij noordwesterwind.

Speciaal opgeleide mensen

De geladen schepen bevatten op dit moment een gemiddelde fosfinewaarde van 0,3 PPM (parts per million, oftewel delen per miljoen), gemeten op 1 meter diepte. Uit de ervaringen van de grote overslaghavens in Rotterdam en Amsterdam blijkt dat zelfs bij een waarde van 20 PPM, gemeten op 1 meter diepte, bij de overslag geen fosfine wordt gemeten in de omgevingslucht in de nabijheid van de overslag.” Een dergelijke overslag gebeurt overigens altijd met speciaal daarvoor opgeleide mensen. Dat zal ook in Kampen het geval zijn.

Ongedierte weren

Fosfine wordt in tabletvorm toegevoegd aan ladingen om ongedierte te weren. Het gas dat hierbij ontstaat, kan in te hoge concentraties ernstige gevolgen voor de gezondheid hebben. De lossers van deze schepen droegen een fosfinemeter bij zich, die alarm sloeg toen er een meting in het ruim van een van de schepen werd gedaan.

De gedoogbeslissing geldt tot en met 12 november 2021. Wanneer de lading wordt gelost, is op dit moment nog niet bekend. Volgens de gemeente kunnen omwonenden feitelijk geen bezwaar aantekenen. Als zij het lossen zouden willen tegenhouden, zouden ze naar de civiele rechter moeten om daar aan te tonen dat de gemeente onrechtmatig handelt.

Er volgt nog onderzoek naar de herkomst van de fosfine, omdat in de papieren hierover niets was vermeld. De tarwe kan na het lossen gewoon gebruikt worden.

(door Nick de Vries)